پوسیدگی دندان یکی از شایع ترین مشکلات سلامتی در جهان است. دندان های پوسیده در واقع نتیجه یک سری حفره ها در دندان هستند که در نهایت سوراخ یا منافذی در سطح دندان ایجاد می کنند. این مشکل در همه افراد و در هر سنی حتی در کودکان و خردسالان ممکن است رخ دهد و سلامت دندان های آنها را تحت تاثیر قرار دهد. حفره ها می توانند باعث درد و عفونت شوند.

در واقع پوسیدگی از مراحل اولیه شروع می شود و به تدریج به دلیل عدم درمان و رعایت نکردن اصول بهداشت دهان و دندان افزایش می یابد و لایه های عمقی دندان را درگیر می کند. این مشکل می تواند منجر به درد شدید دندان، عفونت و در نهایت از دست دادن دندان شود. مراجعه منظم به دندانپزشک، عادات منظم و صحیح مسواک زدن و نخ دندان کشیدن می تواند افراد را از پوسیدگی دندان محافظت کند.

پوسیدگی دندان چیست؟

سالانه افراد زیادی در سراسر دنیا به دلیل مشکلاتی که برای سلامت دهان و دندان خود دارند به دندانپزشک مراجعه می کنند و یا افراد زیادی برای مدتی با دندان درد خود دست و پنجه نرم می کنند و برای سرکوب التهاب دندان از مسکن استفاده می کنند و بعد از نود دقیقه به پزشک مراجعه می کنند.

پوسیدگی یکی از آن مشکلات دندانی است که بدون در نظر گرفتن سن، جنسیت و شرایط فیزیکی ممکن است رخ دهد. این مشکل که به پوسیدگی نیز معروف است، اغلب با درد و عفونت همراه است و در صورت عدم توجه به آن، رعایت نکردن اصول بهداشت دهان و دندان و انجام نشدن روند درمان، شدیدتر می شود.

در طول زمان به لایه های عمیق تر دندان نفوذ می کند. به همین دلیل، دندان درد و عفونت معمولاً با شدت بیشتری ظاهر می شود و اگر شدیدتر شود، در نهایت منجر به از دست دادن دندان می شود. به طور کلی پوسیدگی و آسیب دندان توسط باکتری هایی ایجاد می شود که در دهان وجود دارند و با تولید اسید به مینا و سطح دندان حمله می کنند. به همین دلیل حفره های ناشی از این مشکل روی دندان ها ایجاد می شود.

دلایل و علل پوسیدگی دندان

پوسیدگی به عوامل مختلفی بستگی دارد که در این بخش به آنها می پردازیم:

تشکیل پلاک روی دندان: در نتیجه ترکیب ذرات باقی مانده از غذا و اسید، باکتری ها و بزاق حفره دهان، به مرور زمان شروع به تشکیل پلاک روی دندان ها می کند که چسبناک نیز هستند.

رعایت نکردن توصیه های بهداشت دهان و دندان: اگر افراد شبانه روز از مسواک زدن خودداری کنند و بهداشت دندان خود را رعایت نکنند، پلاک های دندانی به تدریج به مینای دندان حمله کرده و درد و مشکلات زیادی برای افراد ایجاد می کند.

مصرف غذاهای ترش، نوشابه های گازدار و انواع شیرینی ها: خوردن و آشامیدن غذاها و غذاها در طول روز امری اجتناب ناپذیر است و از طرفی اگر در زمان مناسب مسواک نزنید یا نخ دندان نکشید، پوسیدگی دندان ایجاد می شود. مواد غذایی که بیشتر به دندان می چسبند نیز روند پوسیدگی را تسریع می کنند.

خشکی دهان: تولید بزاق در دهان به حذف پلاک از روی دندان کمک می کند و افرادی که دهان خشک دارند بیشتر با رشد پلاک روی دندان های خود مواجه می شوند.

وجود مشکلات در اندام های داخلی بدن انسان: گاهی مشکلاتی در سیستم داخلی بدن انسان باعث بروز علائم ناخوشایندی در دهان و دندان افراد می شود. وجود اسیدیته بالا در معده، پرخوری عصبی و استفراغ مکرر از جمله عواملی هستند که دندان ها را در معرض پوسیدگی یا آسیب بیشتر قرار می دهند.

عوامل متعددی می توانند باعث پوسیدگی دندان شوند. علل اصلی پوسیدگی دندان شامل موارد زیر است:

• تغذیه نامناسب
• باکتری‌ها
• عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
• بیماری لثه
• وجود دندان‌های کج که تمیز کردن آنها سخت‌تر است
• سیگار کشیدن
• مصرف داروهایی مثل دارو بیماری آسم که باعث خشکی دهان خواهد شد
• وارد شدن ضربه‌های شدید به دندان‌ها

پوسیدگی دندان در اثر پلاک، لایه چسبنده ای از میکروب ها در دهان ایجاد می شود. قند موجود در غذاها و نوشیدنی های مصرفی انسان توسط میکروب های پلاک به اسید تبدیل شده و به تدریج به دندان ها آسیب می رساند.

انواع کلاس پوسیدگی دندان

پوسیدگی ها را می توان بر اساس مرحله یا درجه پوسیدگی طبقه بندی کرد. این مراحل شامل موارد زیر است:

•  پوسیدگی قابل مشاهده سطح

این مرحله سطح پوسیدگی هایی را که روی سطوح دندان ظاهر می شود و به راحتی توسط دندانپزشک قابل مشاهده است را توصیف می کند. این دسته شامل حفره های روی سطوح جونده دندان های عقب مانند مولر و پرمولر (آسیاب های کوچک) و حفره های دو طرف دندان های جلویی می شود.

• پوسیدگی سطحی غیر قابل مشاهده

در این مرحله حفره هایی روی سطوح بین دندان های آسیاب و پرمولر ایجاد می شود و با چشم انسان قابل مشاهده نیست.

•  پوسیدگی بین دندانی

این پوسیدگی در سطوح بین دندان های جلو رخ می دهد، اما لبه های برش دندان ها را درگیر نمی کند. مانند مرحله دوم، پوسیدگی در این طبقه بندی دیده نمی شود

• پوسیدگی تا لبه دندان

این پوسیدگی در سطوح بین دندان های جلویی نیز رخ می دهد، اما بر روی لبه های برش دندان نیز تاثیر می گذارد.

• پوسیدگی تا خط لثه

در این مرحله، حفره‌هایی در جلو یا پشت دندان‌های جلو یا عقب، نزدیک خط لثه ظاهر می‌شوند.

• پوسیدگی های عمده دندان

این پوسیدگی در سطح بالایی دندان ها، هم در لبه های انسیزال (۴ دندان جلویی بالا و پایین) و هم در نوک دندان های عقبی دیده می شود.

چگونه بفهمیم دندان هایمان در حال پوسیدگی است؟

پوسیدگی دندان علائم خاصی دارد و احتمالاً با آنها آشنا هستید. برخی از علائم پوسیدگی دندان در ابتدای پوسیدگی دندان واضح است و به راحتی قابل تشخیص است. اما دیگران با پیشرفت پوسیدگی و بعداً ظاهر می شوند. مهمترین علائم این مشکل عبارتند از:

• دندان درد که ممکن است دائمی باشد یا گاهی شما را آزار دهد
• حساسیت دندان به دلیل فرسایش مینای دندان و قرار گرفتن لایه زیرین دندان (عاج) و بدتر شدن دندان درد.
• ایجاد لکه های خاکستری، قهوه ای، سیاه با رنگ های تیره دیگر
• بوی بد دهان
• طعم ناخوشایند در دهان
  ایجاد سوراخ های کوچک و بزرگ در سطح یا عمق دندان
• وجود عفونت در بافت لثه یا بافت نرم ریشه دندان که می تواند به صورت آبسه و کیست دندان ظاهر شود.

علائم و نشانه‌های پوسیدگی دندان

پوسیدگی نیز مانند هر بیماری دیگری با یک سری علائم و نشانه ها مشخص می شود. علائم و نشانه های حفره بسته به اندازه و محل آنها متفاوت است. معمولا وقتی حفره ای روی سطح سخت دندان ایجاد شده باشد، هیچ علامتی وجود ندارد. با افزایش سطح پوسیدگی، علائم نیز ممکن است افزایش یافته و علائم متفاوتی را نشان دهند.

در طبقه بندی انواع پوسیدگی ها متوجه شدیم که بسیاری از پوسیدگی ها با چشم قابل مشاهده نیستند و از همان ابتدا قابل تشخیص نیستند. بنابراین انجام معاینات دوره ای توصیه می شود. در مراحل بالاتر پوسیدگی علائمی مانند خشکی دهان، بوی بد دهان، حساسیت دندان به نوشیدنی های سرد و گرم، حساسیت به شیرینی جات، دندان درد، تب، تورم، آبسه دندان و … ظاهر می شود.

از نظر ظاهری در مراحل شدید پوسیدگی تغییر رنگ آن از سفید به تیره و همچنین تخریب و شکستگی دندان مشاهده می شود. این علائم عبارتند از:

• دندان درد و دردی که به طور ناگهانی و بدون دلیل و زمینه ظاهر می شود
• حساسیت هنگام خوردن و نوشیدن چیزهای شیرین یا نوشیدنی های سرد و گرم
• ایجاد حفره های قابل مشاهده
• بروز لکه های قهوه ای، سیاه یا سفید روی سطح دندان ها
• لثه های قرمز و متورم
• بوی بد دهان
• طعم بد در دهان

چگونه از گسترش یا حتی شروع پوسیدگی دندان جلوگیری کنیم؟

با رعایت موارد زیر می توانید به خوبی و بدون هیچ مشکلی در پیشگیری از پوسیدگی دندان به خصوص در کودکان موفق شوید:

• مسواک زدن روزانه: دندان های خود را دو بار در روز به مدت ۲ دقیقه مسواک بزنید. دندان های خود را حدود ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت پس از غذا مسواک بزنید.
• نخ دندان کشیدن را فراموش نکنید: برای جلوگیری از پوسیدگی در سطوح جانبی و بین دندانی باید از نخ دندان استفاده کنید.
• از خواص تقویتی و ترمیم کننده دهانشویه ها استفاده کنید: دهانشویه ها نه تنها اسیدیته دهان را کاهش می دهند، بلکه به تقویت مینای دندان نیز کمک می کنند.
• مراقب غذای خود باشید: مصرف شیرینی ها و مواد شیرین و اسیدی را کاهش دهید یا به طور کامل قطع کنید.
• خمیردندان مناسب خود را تهیه کنید: خمیردندان های حاوی فلوراید را امتحان کنید.
• به طور منظم به دندانپزشک خود مراجعه کنید: هر ۶ ماه یکبار به یک دندانپزشک خوب مراجعه کنید.
• فیشور سیلانت را امتحان کنید: اگر عمق شیارهای مولر شما خیلی عمیق است، برای جلوگیری از پوسیدگی دندان از فیشور سیلانت استفاده کنید.
• آب حاوی فلوراید بنوشید: فلوراید به هر شکلی که باشد به تقویت مینای دندان کمک می کند.
• مشکلات و بیماری های مرتبط با پوسیدگی را درمان کنید.
• از مصرف داروهای خاصی که به دندان آسیب می زند خودداری کنید.

درمان پوسیدگی دندان

روش های درمان نیز بسته به مرحله پوسیدگی متفاوت است. مهم ترین روش های درمانی در این زمینه عبارتند از:

• رفع پوسیدگی دندان با پر کردن

در مراحل اولیه میزان تخریب بسیار سطحی و کم بوده و عاج دندان سالم است. در چنین شرایطی با کمک پرکردن دندان آن را ترمیم می کنند. سوراخ های کوچکی که به این ترتیب ایجاد می شود با مواد ترمیمی پر می شود.

• تقویت دندان های پوسیده با روکش

زمانی که دیواره های دندان نتواند مواد پرکننده را در خود نگه دارد، از روکش دندان استفاده می شود. متخصص ابتدا بافت تخریب شده را برمی دارد و پس از ترمیم از سرامیک یا مواد دیگر در لایه تکمیلی استفاده می کند.

• عصب کشی

زمانی که تخریب به بافت عاج زیرین رسید و به پالپ آسیب وارد کرد، ابتدا متخصص با برداشتن عصب درد ناشی از این ناحیه را برطرف می کند و سپس فرآیند پرکردن یا روکش را انجام می دهد.

• کشیدن دندان

اگر متخصص تشخیص دهد که هیچ یک از روش های فوق جوابگوی درجه پوسیدگی نیست، ابتدا آن را برمی دارد و از روش های درمانی دیگر مانند ایمپلنت به عنوان جایگزین استفاده می کند. روش های زیادی برای جایگزینی دندان های کشیده شده وجود دارد که به نوع دندان، تعداد دندان های کشیده شده و … بستگی دارد.

درمان خانگی پوسیدگی دندان

1. مهم ترین گزینه در درمان های خانگی پوسیدگی دندان، توجه به رژیم غذایی است. کاهش مصرف شکر و رعایت اصول بهداشت دهان و دندان از جمله این گزینه هاست.
2. استفاده از دهانشویه و خمیردندان حاوی فلوراید نیز در مراحل اولیه پوسیدگی دندان قابل استفاده است.
3. مصرف ویتامین D و کلسیم نیز می تواند به تقویت دندان ها و کاهش پوسیدگی دندان کمک کند.
4. استفاده از آدامس های بدون قند نیز می تواند به ترمیم مینای دندان کمک کند و بنابراین به عنوان یک درمان خانگی برای پوسیدگی دندان در نظر گرفته می شود.
5. استفاده از روغن های گیاهی مانند روغن کنجد، روغن نارگیل و موارد مشابه را می توان به عنوان یک درمان خانگی برای پوسیدگی دندان در نظر گرفت. فقط این روغن ها را به مدت ۲۰ دقیقه در دهان خود بچرخانید و سپس آنها را تف کنید. به نظر می رسد این روش می تواند در کاهش پلاک، التهاب لثه و کاهش تعداد باکتری های دهان موثر باشد.
6. ریشه شیرین بیان گزینه دیگری است که می تواند در خانه به عنوان راهی برای درمان دندان های پوسیده استفاده شود. طبق یک مطالعه، عصاره ریشه شیرین بیان می تواند با باکتری های مسئول حفره هایی که منجر به پوسیدگی دندان می شوند، مبارزه کند.

عوارض پوسیدگی دندان

بروز درد خفیف تا شدید یکی از عوارض اصلی این عارضه است. اما عوارض آن برای افراد مختلف متفاوت است. از شایع ترین عوارض پوسیدگی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بوی بدن دهان
• گسترش عفونت به لثه‌ها
• خونریزی لثه
• حساسیت دندان‌ها

بدترین عوارض جانبی را می توان در کودکان و جوانان مشاهده کرد. در کودکان، عوارض پوسیدگی می تواند بر رشد و تغذیه کودک تاثیر منفی بگذارد. علاوه بر این، پوسیدگی دندان در کودکان می تواند تاثیرات منفی بر گفتار کودکان داشته باشد و حتی در رشد فک آنها نیز مشکل ایجاد کند. علاوه بر این وجود این حفره ها در دندان های شیری کودکان می تواند بر سلامت لثه و دندان های دائمی تاثیر منفی بگذارد و در آینده آنها را دچار مشکل کند.

نکته نهایی د ر مورد پوسیدگی دندان

جلوگیری از پیشرفت پوسیدگی دندان، پوسیدگی را در مراحل اولیه متوقف می کند و همچنین در هزینه های خانوار صرفه جویی می کند. مسواک زدن دندان ها، استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید، نخ دندان و دهانشویه، محدود کردن میان وعده ها و مراجعه به دندانپزشک هر ۶ ماه از بهترین راه ها برای حفظ سلامت دندان ها و لثه ها هستند.

مقالات پیشنهادی:

خدمات دندانپزشکی درمانی شامل چه مواردی است؟

هلدینگ تبلیغاتی

شیکه اجتماعی پزشکان

خدمات بیمارستان آنلاین