اصلاح ناهنجاری های فک به چه صورت دارد و چه اهمیتی دارد؟ بسیاری از بزرگسالان ترجیح می دهند برای اصلاح ناهنجاری های فک و دندان های خود از ارتودنسی استفاده نکنند. به همین دلیل به دنبال راه حلی متفاوت و کوتاه مدت برای حل مشکلات دندان و فک خود هستند. در این موارد یکی از اساسی ترین سوالات این است که آیا جراحی فک بدون ارتودنسی امکان پذیر است؟
ارتودنسی و جراحی فک که به جراحی ارتوگناتیک معروف است نقش مهمی در اصلاح ناهنجاری های دندان و صورت دارد. این شکل از جراحی تخصصی نه تنها ظاهر فرد را بهبود می بخشد، بلکه سلامت کلی دهان را نیز بهبود می بخشد.
جراحی فک راهی برای اصلاح ناهنجاری و ایجاد تقارن در صورت
فک بخش قدرتمند و مهمی از بدن انسان است که برای انجام وظایف خود با هماهنگی کامل به کمک ماهیچه ها، تاندون ها و استخوان ها نیاز دارد. برخی از افراد ناهنجاری هایی در اسکلت دندان و صورت دارند و در عملکرد فک مشکل دارند. زمانی که فک بالا و پایین به درستی در یک راستا قرار نگیرند، بیمار در فعالیت های روزانه مانند غذا خوردن، صحبت کردن و تنفس دچار مشکل می شود.
گاهی اوقات اختلالات آناتومیک فک و دندان با ارتودنسی قابل اصلاح است. در واقع، ارتودنسی یک گزینه رایج برای ناهماهنگی خفیف تا متوسط فک است، اما زمانی که ارتودنسی نمی تواند مشکل بیمار را حل کند، جراحی فک تنها راه حل است. جراحی فک که به آن جراحی ارتوگناتیک نیز می گویند، ناهماهنگی متوسط تا شدید فک را اصلاح می کند، عملکرد را بهبود می بخشد، تعادل صورت را بازیابی می کند و کیفیت زندگی فرد را بهبود می بخشد.
کدام ناهنجاری های فک را می توان با جراحی فک درمان کرد؟
اگر شما یا فرزندتان یک یا چند مورد از ناهنجاری های زیر را دارید، پزشک ممکن است جراحی فک را توصیه کند.
- آندربایت قوی: در این حالت فک پایین از دندان های بالا به جلو بیرون زده است. آندربایت می تواند به دلیل کوچک بودن یا رشد نکردن فک فوقانی (شایع در کودکان مبتلا به شکاف کام) یا بزرگ بودن و رشد بیش از حد فک پایین ایجاد شود. جراحی فک پایین می تواند این مشکل را حل کند.
- اوربایت شدید: در این حالت فک بالا به طور غیر طبیعی از دندان های پایین به جلو بیرون زده و باعث عقب نشینی فک پایین می شود. اوربایت می تواند به دلیل عدم رشد فک پایین (شایع در کودکان مبتلا به سندرم های تریچر-کالینز و پیر-رابین) یا رشد بیش از حد فک بالا باشد. جراحی فک بالا می تواند این مشکل را حل کند.
- اپن بایت: در این حالت فک بالا و پایین با زاویه نامناسب و غیر طبیعی به سمت بیرون رشد می کنند و دندان ها به درستی روی هم قرار نمی گیرند. جراحی دو فک در کنار ارتودنسی می تواند این ناهنجاری را درمان کند.
- فک های نامتقارن: در این حالت، یک طرف فک با سرعت کمتری نسبت به طرف دیگر رشد می کند و باعث عدم تقارن فک یا صورت می شود و چانه ممکن است به چپ یا راست منحرف شود (شایع در کودکان مبتلا به میکروزومی همیفسیلی). جراحی دو فک می تواند این وضعیت را اصلاح کند.
اول ارتودنسی کنیم یا جراحی فک
ارتودنسی نقش مهمی در جراحی فک دارد و زیربنای لازم برای نتایج موفقیت آمیز را فراهم می کند. ارتودنسی با اصلاح ناهنجاری های دندانی و بهبود تناسبات و عملکرد صورت، ظاهر و سلامت دهان و دندان بیماران را بهبود می بخشد. این درمان، همراه با جراحی ارتوگناتیک، رویکردی جامع برای اصلاح ناهنجاری‌های دندانی و صورت ایجاد می‌کند. اما سوالی که پیش می آید این است که ابتدا باید ارتودنسی انجام دهیم یا جراحی فک؟ برای پاسخ به این سوال ابتدا به نقش ارتودنسی در جراحی فک می پردازیم.
- اساس عمل جراحی موفقیت آمیز
قبل از جراحی فک، درمان ارتودنسی اغلب برای ایجاد یک زیرسازی مناسب ضروری است. این مرحله آماده سازی شامل تراز و صاف کردن دندان ها، ایجاد رابطه مناسب بین بایت ها است. ارتودنسی به تضمین موفقیت جراحی فک با تراز کردن مناسب دندان‌ها کمک می‌کند زیرا پایه و اساس یک طرح جراحی دقیق را می‌سازد.
- مقابله با بی نظمی های دندانی
ارتودنسی برای اصلاح ناهنجاری های دندانی مانند نامرتبی دندان ها، فاصله ناکافی یا ناهماهنگی بایت مورد نیاز است. با استفاده از بریس ها، الاینرها یا سایر دستگاه های ارتودنسی می توان به تدریج این مشکلات را اصلاح کرد و به ایجاد لبخندی سالم تر و زیباتر کمک کرد. با اصلاح این بی نظمی های دندانی از طریق ارتودنسی، می توان مزایای جراحی فک را به حداکثر رساند.
- بهبود فرم و عملکرد صورت
جراحی ارتوگناتیک بر اصلاح ناهنجاری ها و عدم تعادل فک تمرکز دارد که می تواند بر ظاهر صورت و عملکرد کلی دهان تأثیر منفی بگذارد. ارتودنسی با تراز کردن دندان ها و هدایت فک ها به موقعیت صحیح نقش حیاتی در این فرآیند ایفا می کند. ارتودنسی با بهبود هم ترازی فک ها و دندان ها به دستیابی به تناسب های مناسب صورت، بهبود ظاهر بیمار و بهبود عملکرد بایت کمک می کند.
- افزایش سلامت دهان و دندان
درمان ارتودنسی قبل از جراحی فک نیز می تواند سلامت دهان را بهبود بخشد. چیدمان صحیح دندان ها و فک ها باعث تسهیل بهداشت دهان و دندان، کاهش خطر پوسیدگی دندان، بیماری لثه و سایر مشکلات سلامت دهان می شود. ارتودنسی همچنین به توزیع مناسب نیروها در حین جویدن، جلوگیری از سایش بیش از حد دندان ها و کاهش احتمال اختلالات مفصل گیجگاهی فکی کمک می کند.
جراحی فک بدون ارتودنسی
جراحی فک و صورت بدون ارتودنسی روشی نوین در زمینه جراحی فک و صورت است که برای اصلاح ناهنجاری های فک استفاده می شود. در این روش نیازی به استفاده از ارتودنسی برای اصلاح دندان ها قبل از جراحی نیست، بلکه با استفاده از تکنیک های جراحی مناسب، فک ها به درستی قرار می گیرند.
این روش برای برخی از افرادی که نمی توانند از ارتودنسی استفاده کنند یا زمان کمتری برای درمان دارند و یا بزرگسالانی که ترجیح می دهند از ارتودنسی و بریس برای اصلاح ناهنجاری های فک و دندان خود استفاده نکنند مناسب است. اما این روش به تخصص و مهارت بالای جراحان فک و صورت نیاز دارد و نیاز به بررسی دقیق وضعیت فک و دندان دارد تا عمل به درستی انجام شود.
چرا قبل از جراحی فک باید ارتودنسی انجام داد؟
بدن ما به طور طبیعی تمایل دارد مشکلات و ناهنجاری ها را جبران کند. به عبارت دیگر، اگر فک پایین شما رو به جلو است تا در جویدن مشکل داشته باشید، دندان های بالا باید به سمت جلو و دندان های پایین عقب باشند تا بتوانید غذا بجوید. عکس این رابطه نیز به همین صورت اتفاق می افتد. یعنی اگر فک پایین در پشت و فک بالا رو به جلو باشد، دندان های فک پایین به سمت جلو و فک بالا به سمت عقب متمایل می شوند تا روند جویدن تسهیل شود.
این تغییر در شیب دندان ها که برای جبران مشکل اسکلتی رخ می دهد، « جبران دندانی » نامیده می شود. این جبران دندانی باعث شده است که مشکل اسکلتی فک کمتر دیده شود و نقاب زده شود. در این شرایط و با وجود استتار مشکلات استخوان فک، جراح فک نمی تواند به طور دقیق مشکلات فک را تشخیص و اصلاح کند.
تأثیر جراحی ارتوگناتیک در زیبایی چهره
جراحی فک جلو آمده و جراحی فک عقب رفته ساختار فک را متعادل می کند. بدین ترتیب ظاهر چهره بسیار جذاب تر خواهد شد و لبخند زیباتری خواهید داشت. جراحی ارتوگناتیک روی صورت معجزه می‌کند زیرا تأثیر بسزایی در تناسب سایر قسمت‌های صورت مانند لب‌ها، وضعیت چشم‌ها و گونه‌ها دارد و با تغییر شکل چهره باعث افزایش عزت نفس فرد میشود.
جراحی ارتوگناتیک نه تنها سلامت و عملکرد فک و تناسب صورت را بهبود می بخشد، بر روی صدا و نحوه صحبت کردن شما نیز تاثیر می گذارد و می توانید کلمات را بسیار راحت تر تلفظ کنید.
جراحی فک در چه سنی مناسب است؟
بهترین زمان برای جراحی فک های بیرون زده، فاصله دار و نامتقارن و سایر ناهنجاری های فک زمانی است که رشد فک متوقف شده باشد. توقف رشد فک معمولا در اواخر نوجوانی یا اوایل دهه ۲۰ رخ می دهد.
رشد استخوان در زنان زودتر متوقف می شود، بنابراین می توانند زودتر از مردان جراحی ارتوگناتیک انجام دهند. رشد استخوان در زنان بین ۱۴ تا ۱۶ سالگی و در مردان بین ۱۷ تا ۲۱ سالگی متوقف می شود.
مدت زمان درمان ارتودنسی در جراحی فک
مدت زمان درمان ارتودنسی قبل از جراحی فک بسته به پیچیدگی مورد می تواند بسیار متفاوت باشد. به طور متوسط، درمان ارتودنسی می تواند بین ۱۲ تا ۲۴ ماه طول بکشد. با این حال، در برخی موارد، دوره ممکن است کوتاهتر یا طولانی تر باشد. ارزیابی جامع توسط متخصص ارتودنسی و جراح دهان برای تعیین برنامه درمانی خاص و مدت مورد انتظار مورد نیاز است. در این بخش به بررسی عواملی می پردازیم که ممکن است در طول مدت این درمان نقش داشته باشند.
- تراز قبل از جراحی
قبل از جراحی فک، متخصص ارتودنسی بر روی تراز کردن دندان ها تمرکز می کند تا از موقعیت و ثبات مطلوب در حین و بعد از جراحی اطمینان حاصل کند. این مرحله از درمان شامل استفاده از بریس یا الاینر برای حرکت تدریجی دندان ها به موقعیت های ایده آل است. مدت زمان این مرحله بسته به شدت مشکل فرد متفاوت است و معمولا از چند ماه تا یک سال متغیر است.
- جراحی و بهبودی
هنگامی که دندان ها به درستی تراز شدند، بیمار تحت عمل جراحی فک قرار می گیرد. این روش جراحی توسط جراح فک و صورت برای اصلاح عدم تعادل ساختاری در فک مانند اوربایت، آندربایت یا اپن بایت انجام می شود. مدت زمان عمل بستگی به پیچیدگی درمان دارد و ممکن است چندین ساعت طول بکشد. پس از عمل، بیمار نیاز به یک دوره نقاهت دارد که معمولاً از چند هفته تا چند ماه متغیر است.
- درمان ارتودنسی بعد از جراحی
پس از جراحی و بهبودی اولیه، درمان ارتودنسی برای تنظیم دقیق بایت و اطمینان از ارتباط هماهنگ بین فک بالا و پایین انجام می شود. این مرحله ممکن است شامل قرار دادن بریس ها یا تراز کننده ها برای امکان حرکت بیشتر دندان ها باشد که اغلب از چند ماه تا چند سال طول می کشد.
- کل مدت زمان
مدت زمان کلی درمان ارتودنسی با جراحی فک بسته به عواملی مانند پیچیدگی مورد، سن بیمار و تعهد آنها به طرح درمان می تواند بسیار متفاوت باشد. به طور متوسط، این درمان می تواند از ۱۸ تا ۳۶ ماه و در موارد پیچیده تر حتی بیشتر طول بکشد. مدت زمان توسط متخصص ارتودنسی و جراح پس از معاینه کامل و تجزیه و تحلیل نیازهای خاص فرد تعیین می شود.
اقدامات قبل از جراحی ارتوگناتیک
معمولاً قبل از جراحی، دندانپزشک از ارتودنسی برای صف بندی و آماده شدن برای جراحی ارتوگناتیک استفاده می کند. این بدان معناست که شما باید حدود ۱۲ تا ۱۸ ماه قبل از جراحی ارتودنسی انجام دهید.
احتمالاً قبل از جراحی با دندانپزشک و جراح دهان ملاقات خواهید کرد. این جلسات به جراح و ارتودنتیست شما کمک می کند تا بهترین رویکرد را برای جراحی شما برنامه ریزی کند. در این دوره، فک و دندان های شما عکسبرداری با اشعه ایکس می شود و اشکال آن اندازه گیری می شود. گاهی اوقات از مدل سازی سه بعدی در کامپیوتر نیز استفاده می شود. قبل از جراحی ارتوگناتیک، شما تحت بیهوشی عمومی خواهید بود.
مراحل و مراقبت های بعد از جراحی ارتوگناتیک
بعد از عمل باید موارد زیر را رعایت کنید تا بهترین نتیجه را بگیرید:
- اکثر افراد ۱ تا ۴ روز پس از جراحی در بیمارستان می مانند. برخی افراد بنا به تشخیص جراح ممکن است بیش از ۴ روز بمانند. به موقعیت شما بستگی دارد.
- پس از اینکه بتوانید بیمارستان را ترک کنید، پزشک دستورالعمل هایی در مورد تغذیه و بهداشت دهان و دندان به شما می دهد. این دستورالعمل ها بسیار مهم هستند و باید در دوران نقاهت به دقت آن ها را رعایت کنید تا بتوانید دوره نقاهت را بدون مشکل پشت سر بگذارید.
- بیماران باید به مدت دو هفته از سیگار کشیدن و فعالیت های شدید خودداری کنند.
- شما باید در هفته اول به یک رژیم غذایی مایع پایبند باشید و با بهبودی دهانتان به آرامی به سمت غذاهای جامد بروید.
- بیماران باید دو تا سه بار در روز دهان خود را با آب نمک گرم شستشو دهند تا زخم های جراحی تسکین یابد.
- پس از جراحی ممکن است کمی سفتی و ناراحتی در فک و صورت خود احساس کنید که بسیار طبیعی است و باید به مرور زمان از بین برود.
- صورت شما تا دو هفته پس از جراحی به طور قابل توجهی متورم و کبود می شود و پزشک برای کاهش این علائم دارویی تجویز می کند.
- در برخی موارد، لب بالا یا پایین ممکن است بی حس شود. این وضعیت معمولا موقتی است و در عرض چند هفته یا چند ماه از بین می رود. در موارد نادرتر، ممکن است دائمی باشد.
نکته نهایی در مورد اصلاح ناهنجاری های فک
جراحی فک بدون ارتودنسی یک گزینه مهم و پیچیده در زمینه ترمیم و بهبود ظاهر فک و صورت است. این روش با توجه به شرایط فردی هر بیمار و نیازهای او می تواند راه حل مناسبی باشد. تشخیص مناسب بودن یا نبودن جراحی غیر ارتودنسی به عوامل مختلفی از جمله وضعیت دندان ها، نقاط قوت و ضعف هر روش درمانی و تخصص و تجربه جراح بستگی دارد.
اما باید توجه داشت که جراحی فک بدون ارتودنسی در برخی موارد ممکن است به تنهایی کافی نباشد و نیاز به روش های ترکیبی یا همزمان با ارتودنسی دارد. تصمیم نهایی برای انجام این نوع جراحی باید پس از مشورت دقیق با متخصصان جراحی فک و صورت گرفته شود.
مقالات پیشنهادی
تریسموس یا قفل شدن فک چیست و چه درمانی دارد؟
